Pazaryerlerinde Marka Tescil Belgesi ve Marka İhlali Çözüm Önerileri
1- Pazaryerlerinde Marka İhlalleri ve Taklit Satıcılar
E-ticaret platformlarında satış yapan girişimcilerin sık karşılaştığı sorunlardan birisi de “güzel yorumlar alan ve satış rakamları yüksek” ürünlerin çok kısa bir sürede kötü niyetli kimselerce taklit edilmesidir. Öyle ki, ürünün veya marka isminin yükselmeye başladığı anda gerçek satıcının kullandığı fotoğrafların birebir aynısını kullanan taklitleri türeyebilmektedir. Bu taklit işlemi genellikle aynı marka isminin altında farklı sanal mağaza sahipleri tarafından ürün girişi yapılarak, buybox ihlali ile yürütülmektedir.
2- Platformların İç Politikları ve Marka İhlaline Sessiz Kalmaları
Trendyol’un ve diğer pazar yerlerinin çeşitli belge ve bilgilendirme araçlarında şu minvalde ifadelere yer verilmektedir: “Marka tesciliniz olan bir ürünü farklı satıcıların satmasını engellemek için marka tescil belgenizi ekleyerek talep iletebilirsiniz.”
Yine Trendyol'un SSS bölümünde “Benimle aynı ürünleri satan firmaların ürünlerinin kapatılmasını istiyorum. Benim barkodum ile satış yapmalarını nasıl engelleyebilirim?” sorusunu şöyle cevap vermiştir:
Farklı bir firma Trendyol.com'da satılan bir ürünü satabilir. Ancak siz marka patentinin kendinize ait olduğunu belgeleriyle satıcı panelinden bulunan Destek butonundan bildirim açarak iletirseniz ürünün sizin dışında farklı bir satıcı tarafından satılmaması sağlanmaktadır.
Açıklamalardan anlaşıldığı üzere, Trendyol, kendi bünyesi içerisinde markasal hakların korunması için birtakım önlemler alacağını satıcılarına taahhüt etmiş durumdadır.
3- Pazaryerlerinin Hukuki Sorumlulukları ve Marka Hakkı İhlallerinde Çözüm Önerileri
3.1. Trendyol, Hepsiburada ve N11 Gibi Platformların Hukuki Statüsü
Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 01.05.2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İlgili Kanun uyarınca, Trendyol, Hepsiburada, N11 gibi pazaryerleri hukuki statüleri itibariyle, “aracı hizmet sağlayıcı” konumundadırlar. Bu statünün ilgili pazaryerlerine yüklemiş olduğu çeşitli yükümlülükler bulunmakta olup bunlar bahsi geçen Kanun’un 9. Maddesi ile düzenlenmiştir. Ayrıca yine Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı Ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik uyarınca hem sanal mağaza sahiplerinin hem de online pazaryerlerinin sorumluluklarına ilişkin birtakım düzenlemeler yapılmıştır.
3.2. Trendyol, Hepsiburada ve N11 Gibi Platformların Hukuki Sorumlulukları
Bahsi geçen Kanun ve Yönetmelik uyarınca, online pazaryerleri (aracı hizmet sağlayıcılar) ; sanal mağaza sahipleri tarafından sunulan içerikleri kontrol etmekle veya bu içeriklerin hukuka aykırı bir durum teşkil edip etmediklerini araştırmakla yükümlü değillerdir. Bu düzenlemeye dayalı olarak Trendyol gibi aracı hizmet sağlayıcılar, sanal mağaza sahiplerinin markasal haklarının ihlalinden sorumlu tutulamayacakları düşüncesi ile hareket ederek, diğer sanal mağaza sahiplerinin hukuka aykırı sayılabilecek davranışlarına engel olmak için gerekli önlemleri almıyor olabilirler. Ne var ki Trendyol’un da Hepsiburada’nın da çeşitli uygulamaları ile sanal mağaza sahiplerine yukarıda değinilen birtakım taahhütlerde bulunduğu ve bu taahhütlere aykırı davranışlar neticesinde doğan zararlardan (markasal hakların ihlalinde olduğu gibi) Türk Borçlar Kanunu’nun sözleşmeye aykırılık hükümleri uyarınca sorumlulukları bulunduğu değerlendirilebilecektir.
Trendyol, Hepsiburada gibi platformların sahibi bulunan tüzel kişilik ile sanal mağaza sahibi olan gerçek veya tüzel kişilik arasında bir sözleşme imzalanmakta ve bu sözleşme hükümleri uyarınca bu platformlar tarafından, marka hakkı sahibinin markasal haklarının korunacağı, başka kimselerin bu markayı taklit ederek ürün satışı gerçekleştiremeyeceği veya bu ürünün başkası tarafından satılmasına müsaade edilmeyeceği pazaryeri tarafından taahhüt edilmektedir. Bu taahhüt artık sözleşmesel bir borç olup, yerine getirilmemesi nedeniyle doğan zararlardan bu platformlar sorumlu tutulabilecektir.
3.3. Aracı Hizmet Sağlayıcıların Marka Hakkı İhlalinden Sorumluluğu
Sınai Mülkiyet Kanunu, marka hakkının korunmasını ve marka hakkını ihlal sayılan fiilleri düzenlemektedir. İlgili Kanun’un 29/1-c bendi şöyle düzenlenmiştir: “Markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markanın taklit edildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği hâlde tecavüz yoluyla kullanılan markayı taşıyan ürünleri satmak, dağıtmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak, ihraç etmek, ticari amaçla elde bulundurmak veya bu ürüne dair sözleşme yapmak için öneride bulunmak.” marka hakkına saldırı sayılmaktadır.
Düzenlemenin Trendyol gibi sanal pazaryerlerini (aracı hizmet sağlayıcıları) ilgilendiren bir yönünün bulunduğu değerlendirilmektedir. Özellikle “markanın taklit edildiğini bilmesi gerektiği halde, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak” şeklinde belirtilen hukuka aykırı eylemin taraflarından birinin de aracı hizmet sağlayıcıları olduğunu değerlendiriyoruz. Fakat Yargıtay aynı görüşte değildir. E-Ticaret platformlarının marka ihlalinden sorumluluğunun ancak uyar-kaldır sistemi kapsamında, uyarıdan sonra sorumluluğun başlayacağı şekilde kabul edildiği görülmektedir. Detaylı makalemizi için tıklayınız.
3.4. Ticari Amaçlı Fotoğraf ve İçeriklerin Kopyalanması ve Telif Hakkı İhlali
Türkiye’de henüz, sosyal medayada paylaşılan içeriklerin ya da elektronik ticaret ortamında paylaşılan fotoğrafların ve/veya içeriklerin “eser” sayılması gerektiği ve bu kapsamda Telif Hukuku kapsamında korunması gerektiğine ilişkin yüksek yargı kararı bulunmamaktadır. Fakat çeşitli akademik yayınlarda ve yabancı ülkelerin yargı merciilerinde sosyal medya içeriklerinin, elektronik ticaret ortamında ilan yayınlamak amacıyla özel olarak çekilen fotoğrafların, yapılan düzenlemelerin ve ürüne ilişkin yazılan özgün bilgilendirme yazılarının çeşitli olasılıklara göre “eser” sayılması gerektiği ve “eser sahibinin” maddi ve manevi haklarının korunması gerektiği belirtilmektedir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun, eser sahibinin mali ve manevi haklarının korunmasına ilişkin hükümleri arasında, saldırının önlenmesi ile maddi ve manevi tazminat davası açma haklarına da yer verilmiştir. Bu düzenlemeler hakkında detaylı yazımız için tıklayınız.
4- Trendyol, Hepsiburada Gibi Ortamlarda Marka Hakkı İhlal Edilen Mağaza Sahiplerine Çözüm Önerileri
Yapılması gereken ilk iş, marka hakkı ihlalcisi konumunda olan üçüncü kişilere karşı ihlalin önlenmesi, yasaklanması, tazminat ve sair hukuk davalarının açılmasıdır. Bu davada alınacak tedbir kararı ile ilanların satıştan kaldırılması mümkün olacaktır. Çoğu kez ihlalcinin de tescilli bir markası (35. sınıfta) bulunmaktadır. Bu markanın da hükümsüzlüğü için dava açılması mümkün olabilecektir.
Trendyol ve Hepsiburada gibi platformlarda gerçekleştirilen marka ihlali veya platform ile imzalanan sözleşmeye uygun davranılmaması, başkalarının satış yapmasının engellenmemesi gibi sözleşmeye aykırılıklar nedeniyle bu platformun sahibi olan tüzel kişiliklere karşı da dava açılabilecektir. İhlale son verilmesi ve ilanların kaldırılması gibi amaçlarla ihlalcilere, sözleşmeye aykırılık veya marka hakkı ihlali nedenleriyle ilgili platformlara açılacak davalarda profesyonel hukuki yardım alınması şarttır.
Sonuç Olarak
Trendyol gibi platformlar, hukuken, aracı hizmet sağlayıcı statüsü nedeni ile hizmet sağlayıcı konumunda olan sanal mağaza sahiplerinin eylem ve davranışlarından kural olarak sorumlu tutulamamaktadır. Ne var ki herkes, sözleşme ile taahhüt ettiği edimlerini yerine getirmek, aksi halde doğan zararları tazmin etmekle yükümlüdür. Trendyol ve Hepsiburada gibi sanal pazaryerlerinde gerçekleştirilen marka hakkı ihlalleri ile telif hakkı ihlalleri bakımından gerek sanal mağaza sahiplerine (hizmet sağlayıcılara) gerekse de Trendyol ve Hepsiburada gibi platformlara (aracı hizmet sağlayıcılara uyarı yazısından sonra) çeşitli hukuki gerekçelerle tazminat davası ile ihlalin önlenmesi davası açılabileceği değerlendirilecektir.
Daha fazla bilgi, marka tescili ve marka danışmanlığı için Whatsapp hattımızdan veya e-mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 06.01.2021
Av. Ecenur Tuncel Uyanık
Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Türk Patent ve Marka Kurumu'na kayıtlı yetkili Marka Vekilidir. Marka Hukuku alanında çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.